عید تکمیل دین، عید حقّ الیقین، عید نورالمبین، که شده در غدیر بر دو عالم امیر، سروری بی قرین تهنیت باد.

عید غدیر روز هجدهم ذی‌الحجه از بزرگ‌ترین اعیاد شیعیان. بنابر روایات در روز هجدهم ذی‌حجه سال دهم هجرت پیامبر اکرم(ص) به دستور خدا امام علی(ع) را به مقام خلافت و امامت منصوب کرد. واقعه غدیر در سفر حجه الوداع سال دهم هجری و در سرزمین غدیر خم روی داد.

در احادیث شیعه تعابیری هم چون عیدُاللهِ‌ الاکبر (بزرگ‌ترین عید الاهی)، [۱] عید اهل بیت محمد(ص)،[۲] و اشرف الاعیاد (والاترین عید)[۳] برای این روز به کار رفته است.

شیعیان در سراسر جهان این روز را جشن گرفته، مراسم مختلفی در گرامی‌داشت آن برگزار می‌کنند. در قرون اخیر برگزاری این جشن از شعائر شیعه محسوب می‌شود.

پیامبر(ص) در ۲۴ یا ۲۵ ذیقعده سال دهم هجری همراه با هزاران نفر برای به جای آوردن مناسک حج، از مدینه به طرف مکه حرکت کرد.[۴] از آنجا که این حج، آخرین حج پیامبر (ص) بود به حجه الوداع مشهور شد. وقتی اعمال حج پایان یافت و پیامبر(ص) همراه مسلمانان مکه را ترک و به طرف مدینه حرکت کرد، روز ۱۸ ذی الحجه به غدیر خم رسیدند،[۵] در این مکان جبرئیل آیه تبلیغ را بر پیامبر(ص) نازل کرد و از جانب خداوند، به رسول خدا(ص) امر نمود تا علی(ع) را به عنوان ولی و وصی بعد از خود، به مردم معرفی کند.[۶]

خطبه غدیر

بنابر روایات، رسول خدا(ص)، در غدیر خم مردم را گرد آورد و دست علی(ع) را بلند نمود تا همگان او را ببینند و فرمود: «ای مردم، آیا من از خود شما، بر شما بیشتر ولایت ندارم؟» مردم پاسخ دادند: «آری،‌ای رسول خدا.» حضرت فرمود: «خداوند ولیّ من است و من ولیّ مؤمنین‌ هستم و نسبت به آنان از خود آنان بیشتر ولایت دارم. پس هر کس که من مولای اویم، علی مولای اوست.» رسول خدا(ص) سه‏ بار این جمله را تکرار کرد و فرمود:

«خداوندا، دوست بدار و سرپرستی کن، هر کسی که علی را دوست و سرپرست خود بداند و دشمن بدار هر کسی که او را دشمن می‌دارد و یاری نما هر کسی که او را یاری می‌نماید و به حال خود رها کن، هر کس که او را وا می‌‏گذارد.»

سپس خطاب به مردم فرمود: «حاضران این پیام را به غایبان برسانند.»[۷]

عید غدیر در احادیث

در کتب اهل سنت روایت شده که هر کس روز هیجدهم ذی الحجه را روزه بگیرد، خداوند ثواب روزه شش ماه را برای او می‌نویسد و این روز، همان روز عید غدیر خم است.[۸]

رسول خدا(ص) فرمود:

«روز غدیرخم برترین عیدهای امت من است و آن روزی است که خداوند بزرگ دستور داد، برادرم علی بن ابی طالب را به عنوان پرچمدار امتم منصوب کنم، تا بعد از من مردم توسط او هدایت شوند، و آن روزی است که خداوند در آن روز دین را تکمیل و نعمت را بر امت من تمام کرد و اسلام را به عنوان دین برای آنان پسندید.»[۹]

همچنین امام صادق(ع) می‌فرماید:

«روز غدیرخم عید بزرگ خداست، خدا پیامبری مبعوث نکرده، مگر اینکه این روز را عید گرفته و عظمت آن را شناخته و نام این روز در آسمان، روز عهد و پیمان در زمین، روز پیمان محکم و حضور همگانی است.»[۱۰]

در روایتی دیگر امام صادق(ع) عید غدیر را عظیم‌ترین و باشرافت‌ترین عید مسلمین می‌دانند که سزاوار است در هر ساعت آن شکر خدا به جای آورده شود و مردم روزه شکرانه بگیرند که روزه این روز معادل شصت سال عبادت است.[۱۱]

امام رضا(ع) فرمود:

«روز غدیر در میان اهل آسمان مشهورتر است تا میان اهل زمین… اگر مردم ارزش این روز را می‌دانستند، بی‌تردید فرشتگان در هر روز ده بار با آنان مصافحه می‌‏کردند.»[۱۲]

تاریخچه عید و جشن غدیر

مسلمانان و به‌خصوص شیعه از همان دوره‌های نخست، همواره روز غدیر را یکی از عیدهای بزرگ می‌دانسته‌اند و این روز در میان ایشان به عید غدیر معروف و مشهور است.[۱۳]

مسعودی (متوفای ۳۴۶ ه‍.ق) در التنبیه و الاشراف [۱۴] نوشته است که فرزندان و شیعیان امیرالمؤمنین این روز را بزرگ می‌دارند. کلینی (متوفای ۳۲۸ق) در روایتی جشن گرفتن شیعیان را نقل کرده است.[۱۵] بنابراین جشن عید غدیر در قرون سوم و چهارم امر رایجی بوده است.

پیش از آن نیز فیاض بن محمد بن عمر طوسی روایتی نقل می‌کند که امام رضا(ع) روز غدیر را عید می‌گرفته است.[۱۶] با توجه به این که امام رضا(ع) در اواخر قرن دوم می‌زیسته‌اند قدمت برگزاری جشن به مناسبت روز غدیر روشن می‌شود.

این بزرگداشت در سال‌ها و قرون بعدی نیز در بین مسلمین رایج بوده است تا جایی که بیعت با مستعلی بن مستنصر (از حاکمان مصر) در روز عید غدیر خم سال ۴۸۷ قمری صورت گرفت.[۱۷] در مصر خلفای فاطمی عید غدیر را رسمیت دادند و در ایران از سال ۹۰۷ق که شاه اسماعیل صفوی به سلطنت رسید تا امروز عید غدیر از اعیاد رسمی است.

در قرون اخیر برگزاری این جشن از شعائر شیعه محسوب می‌شود. در نجف همه ساله در این روز مراسم با شکوهی در حرم علوی برگزار می‌شود و رجال و علمای شیعه و سفرای کشورهای اسلامی در آن حضور یافته، خطابه‌ها و قصائد غدیریه خوانده می‌شود. در یمن شیعیان زیدی روز غدیر را با جشن و چراغانی برگزار می‌کنند.

شب عید غدیر نیز در میان مسلمانان از شب‏ های معروف شمرده می‌شود.[۱۸]

اعمال عید غدیر

روزه گرفتن

غسل کردن

خواندن زیارت امین الله

خواندن دعای ندبه

گفتن این تهنیت در هنگام ملاقات مؤمنین: “اَلحمدُ لِلهِ الّذی جَعَلَنا مِنَ المُتَمَسّکینَ بِولایهِ اَمیرِالمؤمنینَ و الائمهِ المَعصومینَ علیهم السلام”

پوشیدن لباسهای نیکو

زینت کردن

استعمال بوی خوش

صله رحم

اطعام مومنین [۱۹]

منابع مطالعاتی غدیر

الغدیر، علامه امینی

غدیر در آیینه کتاب، محمد انصاری

چهارده قرن با غدیر، محمد باقر انصاری

همگام با پیامبر در حجه الوداع، حسین واثقی

الغدیر و المعارضون، سید جعفر مرتضی عاملی

الغدیر فی الإسلام، محمد رضا فرج اللّه حلفی نجفی

شرح و تفسیر خطبه پیامبر اکرم در غدیر خم، سید محمدتقی نَقَوی

عبقات الأنوار فی إمامه الأئمه الأطهار (حدیث الغدیر)، میرحامدحسین کنتوری لکنهویی

منابع

ابن اثیر، اسد الغابه، به تحقیق محمد ابراهیم بنا، بیروت، دارالشعب.

ابن خلکان، وفیات الاعیان، تحقیق احسان عباس، دارالثقافه، لبنان.

ابن طاووس، اقبال الاعمال، دار الکتب الاسلامیه، تهران، ۱۳۶۷ش.

ابوریحان بیرونی، آثار الباقیه، انتشارات ابن سینا، تهران.

ابن کثیر، البدایه و النهایه، تحقیق علی شیری، بیروت،‌ دار احیاء التراث.

بَلاذُری، انساب الاشراف، تحقیق محمدباقر محمودی، بیروت، مؤسسه اعلمی.

ثعالبی، ثمار القلوب، تحقیق ابراهیم صالح، دار البشائر، دمشق.

حر عاملی، وسائل الشیعه، موسسه آل البیت، قم.

حلبی، السیره الحلبیه، دارالمعرفه، بیروت.

خطیب بغدادی، تاریخ بغداد، تحقیق مصطفی عبدالقادر، دارالکتب العلمیه، بیروت.

ری شهری، موسوعه الامام علی بن ابی طالب، دارالحدیث، قم.

صدوق، امالی، تحقیق موسسه بعثت، موسسه بعثت، قم.

صدوق، خصال، تحقیق علی اکبر غفاری، جامعه مدرسین، قم.

طبرسی، الإحتجاج، نشر مرتضی، مشهد.

طوسی، تهذیب الاحکام، سید حسن موسوی خرسان، دارالکتب الاسلامیه، تهران.

عاملی، شیخ حر، وسائل الشیعه.

عیاشی، تفسیر عیاشی، تحقیق رسولی محلاتی، تهران، مکتبه علمیه اسلامیه.

قمی، مفاتیح الجنان.

کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، دار الکتب الاسلامیه، تهران.

مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، موسسه الوفاء، بیروت.

مسعودی، علی بن الحسین، التبیه و الاشراف، دار الصاوی، قاهره، ۱۳۵۷ق.

مفید، الارشاد، موسسه آل البیت، قم.

مفید، محمد بن محمد، تفسیر القرآن المجید، تحقیق سید محمد ایازی، قم، مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلام، ۱۴۲۲ق.

نسائی، خصائص امیرالمؤمنین، قاهره، طبع حیدریه.

یعقوبی، احمد بن أبی یعقوب، تاریخ الیعقوبی، بیروت،‌ دار صادر.

منبع: http://fa.wikishia.net/view/%D8%B9%DB%8C%D8%AF_%D8%BA%D8%AF%DB%8C%D8%B1

تهیه و تنظیم: حسن صفیاری