شرکت در انتخابات یک تکلیف الهی است

انتخابات

شرکت در انتخابات یک تکلیف الهی است. حضرت امام خمینی (ره)

آنچه در انتخابات بسیار مهم است، حضور عمومی مردم است؛ همه باید در انتخابات شرکت کنند؛ این یک وظیفه ملی است. رهبر فرزانه انقلاب حضرت امام خامنه ای (مدظله العالی)

همانطور که می دانیم ۷ اسفند ۱۳۹۴ مصادف است با انتخابات دهمین دوره مجلس شورای اسلامی و پنجمین دوره مجلس خبرگان رهبری است. با توجه به حساسیت زمان، تأکید مقام معظم رهبری، مراجع بزرگوار تقلید، همه شرعا و قانوناً وظیفه داریم در پای صندوق های رأی پرشور حاضر شویم. و از بین کاندیداهای محترم اصلح ترین ها را انتخابات نمائیم.

اگر به فرمایشات و  توصیه‌های حضرت امام خمینی(ره) و رهبر فرزانه و عزیزمان درباره انتخابات نگاهی بیندازیم‌‌، مشاهده خواهیم کرد که هرگاه این بزرگواران خواسته‌اند مردم را به شرکت گسترده در انتخابات سفارش فرمایند‌‌، ادبیات، الفاظ و عبارت‌های ویژه‌ای را به کار برده‌اند‌؛ الفاظ، عبارت‌ها و ادبیاتی که معمولا در فضاهای رزمی ‌و حماسی و به هنگام تشجیع و تشویق مردم به دفاع از حیثیت دینی و میهنی و پاسداری از منافع جمعی و ملی و صیانت از هویت و ارزش‌های عمومی‌و الهی به کار می‌روند‌.

بعداز پیروزی انقلاب اسلامی‌‌،هرگاه انتخاباتی پیش می‌آمد‌‌،امام خمینی یا پیامی ‌به مردم می‌فرستادند یا سخنی در تشویق مردم به شرکت در انتخابات ایراد می‌فرمودند‌. در انتخابات ۱۳۶۷ که آخرین انتخاباتی بود که در حیات و حضور امام خمینی برگزار شد، معظم‌له در بخشی از پیامی ‌که به مردم درباره شرکت در انتخابات‌‌، فرستادند‌‌، چنین فرمودند‌:

ملت شهیدپرور ایران بدانند این روزها روز امتحان الهی است‌؛ روز پرخاش علیه کسانی است که با اسلام کینه دیرینه دارند‌؛ روز انتقام از کفر و نفاق است‌؛ روز فداکاری است‌؛ امروز روز عاشورای حسینی است‌؛ امروز ایران کربلاست‌؛ حسینیان آماده باشید‌؛ «جهزوا انفسکم بالصلاح والسلاح»‌. نهراسید که نمی‌هراسید‌‌، کمربندهاتان را محکم کنید. ‌ای آزادگان و احرار به پاخیزید! قدرت‌های بزرگ شرق و غرب می‌خواهند شما را در زیر چکمه‌ها و چنگال‌های کثیف و خونین خود خرد کنند که حتی آخ هم نگویید‌. امروز روز مقاومت است‌‌، ….

از آنجا که همه کاندیداها صلاحیتشان مورد تأیید قرار گرفته است. همه  قابل احترام بوده و هستند. ما انتخاب کنندگان وظیفه داریم نسبت به شناسایی افراد اصلحتر و خدوم نسبت به دیگران، تلاش نمائیم تا ان­شاءالله افراد شایسته ای برای نظام در مجالس: خبرگان و شورای اسلامی انتخاب نمائیم.

حال که عرصه حضور و فعالیت برای کسانی که احساس تکلیف کرده اند و مدعی هستند می توانند در سنگرهای مجالس: خبرگان و شورای اسلامی منشاء خدمات باشند فراهم شده است. همانطور که رهبر عزیزمان بارها در مورد صیانت از آراء، پیروی از قانون و حفظ حقوق مردم تأکید و سفارش نموده اند و از آنها به حق الناس تعبیر فرموده اند، ان شاءالله این عزیزان در این عرصه نسبت به ادای دینشان موفق باشند. ان شاءالله

لذا با توجه به این مرحله حساس و بحث خطیر انتخابات، با توکل به خداوند سبحان، و با لبیک به ندای رهبر عزیزمان حضرت امام خامنه ای (مدظله العالی)، ضمن حضور گسترده و پرشور در پای صندوق های رأی، علاوه بر انجام وظیفه و تکلیف الهی، مشت محکمی بر دهان یاوه گویان و دشمنان این نظام مقدس خواهیم زد. ان­شاءالله

یادداشتی هر چند به اجمال در رابطه با بحث انتخابات تقدیم می گردد:

انتخابات یا گزیدمان؛ سلسله اقدامات، جریان رسمی و عملیات منسجم و پیوسته ای است که در یک محدوده جغرافیایی مشخص و زمانی محدود ومعین صورت می گیرد و منجر به برگزیده شدن فرد یا افراد و یا موضوع ومرام خاصی از سوی اکثریت مردم می شود.

هدف اصلی از انتخابات سیاسی، انتخاب نمایندگان مردم می‌باشد که به آن دموکراسی نمایندگی می گویند.

اجرا و انجام این سلسله اقدامات و عملیات که منتج به این نتیجه گردد، اصطلاحاْ برگزای انتخابات نامیده می شود.

تاریخچه انتخابات

سابقه و دیرینه انتخاباتی ایران به ۱۰۷ سال پیش بر می گردد. از آن مقطع به این طرف ما عمدتاْ شاهد دو دوره متفاوت انتخاباتی با قوانین و دستاوردهای مختلف بوده ایم که می توان آن را به انتخابات قبل از انقلاب و انتخابات پس از پیروزی انقلاب اسلامی تقسیم کرد.

مجالس قبل از پیروزی انقلاب اسلامی؛مجلس مشروطه، دوران قاجار (اولین مجلس موقتی)

اولین شکل انتخابات و تشکیل مجلس در ایران به زمان بعد از مشروطیت بر می گردد. فرمان مشروطیت در تاریخ ۱۴ جمادی الثانی سال ۱۳۲۴ هجری قمری از طرف مظفرالدین شاه قاجار صادر شد و اولین مجلس موقتی که طبق این فرمان باید” نظامنامه انتخابات” را تهیه نماید، در تاریخ ۲۶ مرداد ماه سال ۱۲۸۵ هجری شمسی در عمارت نظام تشکیل شد.اولین قانون انتخابات در تاریخ ۱۸ شهریور۱۲۸۵ هجری شمسی بوسیله میرزا حسن خان منیرالملک، مرتضی قلیجان، صنیع الدوله، مخبرالسلطنه، مخبرالملک، موتمن الملک و محتشم السلطنه تهیه و تدوین گردید و بلافاصله پس از رسمیت یافتن متمم قانون اساسی، به تصویب مجلس رسید و اولین دوره مجلس شورای ملی در تاریخ ۱۷ مهر ۱۲۸۵ هجری شمسی افتتاح شد. به موجب مقررات این نظامنامه طول نمایندگی دو سال و تعداد نمایندگان ۱۵۶ نفر بودند که ۶۰ نفر از تهران و ۹۶ نفر از سایر شهرستانها انتخاب می شدند. البته در دوره یکم انتخاب صنفی بوده و همه طبقات مردم در آن شرکت نداشتند.

شرایط کاندیداها و رأی دهندگان در اولین نظامنامه انتخاباتی:

از نکات قابل ذکر اولین نظامنامه انتخاباتی شرایط انتخاب کنندگان و انتخاب شوندگان به شرح زیر بوده است:

• سن انتخاب کنندگان کمتر از ۲۵ سال نباشد.
• ملاکین و فلاحین باید صاحب ملکی باشند که هزار تومان قیمت داشته و در غیر این صورت از انتخاب کردن محروم بودند.
• زنان از حق انتخاب کردن و انتخاب شدن محروم بودند.

دومین انتخابات (دو درجه ای)

دومین قانون انتخابات موسوم به انتخابات دو درجه در تاریخ ۱۰ تیر ماه ۱۲۸۸ هجری شمسی تهیه و تدوین گردید. در این قانون، انتخابات از صنفی به دو درجه ای اصلاح و زمینه بیشتری برای مشارکت مردم فراهم گردید. زیرا در این قانون قید اختصاص انتخاب کننده به طبقات معین از بین رفت و به همه طبقات به غیر از بانوان حق شرکت در انتخابات داده شد لیکن محدودیت هایی برای بی سوادها و افراد غیر متمکن قایل شدند. بدین معنی که به موجب بند ۴ از ماده ۴ قانون مذکور انتخاب کنندگان باید لااقل ۲۵۰ تومان علاقه ملکی داشته و یا پرداختی مالیات آنها کمتر از ۱۰ تومان نباشد و یا ۵۰ تومان عایدی سالانه داشته و یا تحصیلکرده باشند. ضمناْ تعداد نمایندگان از ۱۵۶ نفر در دوره اول به تعداد ۱۲۰ نفر تقلیل یافت و مطابق جدول نظامنامه انتخابات تمام ایران به ۳۰ حوزه عمومی تقسیم شد و سن رأی دهندگان نیز از ۲۵ سال به ۲۰ سال تقلیل یافت.

مفهوم انتخابات دو درجه ای

به موجب ماده ۱۵ این قانون، انتخابات دو درجه بوده به این معنی که کسانی که واجد شرایط قانونی بودنددر محله های یک شهر و یا در شهرهای یک حوزه انتخابیه عده مقرر را تعیین می نمودند و سپس اشخاصی که بدین ترتیب انتخاب می شدند در مرکز حوزه انتخابیه جمع شده و بر اساس جدول نظامنامه انتخابات یک یا چند نفر وکیل تعیین می کردند.

تصویب سومین قانون انتخابات و دومین مجلس

سومین قانون انتخابات در جلسه مورخ ۲۹/۷/۱۲۹۰ هجری شمسی به تصویب مجلس دوم رسید. مجلس دوم پس از ۳ سال فترت بر اساس این قانون در تاریخ ۱۴/۹/۱۲۹۳ هجری شمسی تشکیل گردید. البته این مجلس به علت شروع جنگ جهانی اول بیش از یک سال دوام نیافت و در تاریخ ۲۲/۸/۱۲۹۴ تعطیل شد. به موجب قانون سوم، مأخذ تمول ملغی و انتخابات عمومی و یک درجه ای گردید.

عده نمایندگان ۱۳۶ نفر و مقرر شد انتخاب کنندگان بایستی در حوزه انتخابیه خود متوطن و یا لااقل شش ماه قبل از تاریخ انتخابات در آن حوزه اقامت داشته باشند.

تشکیل مجلس سنا

به طور کلی در قبل از پیروزی انقلاب اسلامی، طی ۲۴ دوره قانون گذاری، شاهد مصوبات، وقایع و حوادث بسیاری بودیم.

به موجب اصل ۴۳ قانون اساسی مصوب ۱۲۸۵ هجری شمسی مقرر گردیده بود مجلس دیگری به نام مجلس سنا به عنوان مکمل مجلس شورای ملی تشکیل گردد. ولی این مجلس در سال ۱۳۲۸ هجری شمسی با عضویت ۶۰ نفر تشکیل شد. از این تعداد ۳۰ نفر نماینده انتصابی از طرف شاه و ۳۰ نفر دیگر منتخب مردم بودند.

مدت نمایندگی این مجلس تا سال ۱۳۲۴ هجری شمسی، ۶ سال بود.

لیکن به موجب اصلاحی که در ماده ۲۹ قانون انتخابات مجلس سنا در ۲۳/۳/۴۵ هجری شمسی به عمل آمد، مدت دوره از ۶ سال به ۴ سال تقلیل یافت که شامل دوره چهارم مجلس سنا نیز می گردید.

به موجب این اصلاحیه مقرر شد انتخابات هر دو مجلس شورای ملی و سنا همزمان و در یک روز برگزار شود. قانون مجلس سنا مشتمل بر ۳۹ ماده بود که در سال ۱۳۲۸ هجری شمسی به تصویب مجلس شورای ملی رسید و به موجب بند ۱ ماده ۶ و همچنین بند ۲ ماده ۹ این قانون سن انتخاب کنندگان و انتخاب شوندگان به ترتیب حداقل ۲۵ سال و ۴۰ سال تمام باید باشد و بر اساس ماده ۱۰ نیز اشخاص می توانند برای سنا انتخاب شوند.

شرایط طبقاتی برای کاندیداهای سنا

علاوه بر شرایط مقرر فوق در زمره یکی از طبقات ذیل می باشند:

• طراز اول از علما، کسانی که لااقل سه دوره سابقه نمایندگی مجلس شورای ملی داشته باشند.
• کسانی که مقام وزارت یا سفارت کبری یا استانداری یا مقام ریاست یا دادستانی یا ریاست شعبه دیوان کشور و لااقل ۲۰ سال سابقه قضایی داشته باشند.
• از امرای ارتش (سرتیپ، سرلشکر، سپهبد)، کسانی که به مقام استادی رسیده و لااقل ۱۰ سال سابقه استادی داشته باشند.
• کسانی که لااقل ۲۰ سال خدمت به مقام وزیر مختاری یا کفالت و یا معاونت وزارتخانه رسیده اند.

مجالس پس از پیروزی انقلاب شکوهمند اسلامی (اولین انتخابات)

پس از پیروزی انقلاب اسلامی چندین نویت همه پرسی و انتخابات عمومی و سراسری در کشور برگزار شده است، اولین و مهم ترین آن که در حقیقت تعیین کننده نوع حکومت کشور بود، همه پرسی تغییر نظام شاهنشاهی به جمهوری اسلامی ایران است که در آن رویداد تاریخی، در روزهای ۱۰ و ۱۱ فروردین ماه سال یکهزار و سیصد و پنجاه و هشت، اکثریت قریب به اتفاق ملت ایران یعنی ۲/۹۸% کل رأی دهندگان با انتخاب نظام جمهوری اسلامی ایران دست رد به سینه سایر نظامهای موجود زدند و به این ترتیب اراده و خواست خود را در تاریخ ثبت نمودند.

انتخابات عمومی و سراسری

انتخاباتی که به صورت سراسری و عمومی توسط وزارت کشور برگزار می شود، عبارتند از:

• انتخابات مجلس خبرگان هر ۸ سال یک بار
• انتخابات ریاست جمهوری هر ۴ سال یک بار
• انتخابات مجلس شورای اسلامی هر ۴ سال یک بار
• انتخابات شوراهای اسلامی کشوری هر ۴ سال یک بار
• همه پرسی که برگزاری آن زمان مشخصی ندارد و هر زمان که ضرورت ایجاب نماید، برگزار خواهد شد.

عوامل اجرایی انتخابات

برای برگزاری هر انتخابات عمومی، چهار عامل اصلی باید موجود باشد تا اجرای انتخابات تحقق یابد. این چهار عامل اصلی عبارتند از:

• محدوده انتخاباتی
• انتخاب کنندگان
• انتخاب شوندگان
• ابزار و عوامل برگزاری انتخابات

محدوده انتخاباتی(حوزه انتخابیه)

حوزه انتخابیه عبارت است از محدوده جغرافیایی شناخته شده قانونی با مرزهای مشخص و تعداد معینی که به آن تعلق می گیرد.

تفاوت حوزه انتخابیه با تقسیمات کشوری

حوزه های انتخابیه که اجزای قلمرو انتخابات یک کشور را تشکیل می دهند، با واحدهای متعارف تقسیماتی مثل بخش و شهرستان که تشکیل دهنده اجزای سیاسی و اداری کشور می باشند تفاوتهایی دارند و اصولاْ دو مقوله جدای از هم هستند که هر کدام قانون و مقررات و قلمرو ویژه خود را دارند و لزوماْ به یکدیگر منطبق نمی باشند.

تقسیمات کشوری

در قانون تقسیمات کشوری با در نظر گرفتن ضوابط و معیارهای خاص به منظور سهولت در اداره کشور و تمشیت امور جاری مردم، سرزمین ایران از لحاظ سیاسی، فرهنگی، اداری و خدمات رسانی به چند استان وهر استان به چند شهرستان و هر شهرستان به چند بخش و هر بخش به چند دهستان و بالاخره هر دهستان به چند روستا تقسیم و نامگذاری شده است.

تفاوت شهر و روستا

ضمناْ در بطن هر یک از این محدوده ها (به استثنای روستا) مرزبندی دیگری به نام “شهر” وجود دارد که قانون و مقررات حاکم بر آن به علت ویژگی مناسبات موجود بین مردم ساکن در آن، با قوانین و مقررات خارج از این محدوده یعنی محدوده های روستایی تفاوت دارد.

حدود و مرزهای حوزه انتخابیه

اما در قانون تعیین محدوده، حوزه های انتخابیه، به منظور مشخص شدن تعداد نماینده یا نمایندگان مردم سراسر کشور، تقسیمات دیگری با مرزهای جدید و متفاوت با مرزهای تقسیمات قبلی صورت می گیرد.این تقسیمات شامل چهار قسمت و حدود است که عبارتند از: انتخابات ریاست جمهوری، مجلس خبرگان، مجلس شورای اسلامی و شوراهای اسلامی شهر و روستا.

حسن صفیاری